قسمت اول: کلمبیا

سفارت افغانستان در واشنگتن دی سی در همکاری با انستیتوت صلح ایالات متحده گفتگوی آنلاینی را در مورد درس‌های پروسه صلح کلمبیا برای افغانستان، در 15 اکتبر، برگزار کرده بود. در این گفتگو برنارد ارونسن، نماینده پیشین ایالات متحده برای صلح در کلمبیا؛ همبرتو دی لا کالیه، مذاکره کننده ارشد پیشین کلمبیا؛ سرجیو جرمیلیو، کمیشینر عالی پیشین کلمبیا برای صلح؛ ساندرا رامیرز، یکی از اعضای فارک و سناتور فعلی؛ داگ نایلندر، نماینده ویژه پیشین ناروی برای کلمبیا؛ و، الیخو وارگاز والیسکویز، از استادان دانشگاه ملی کلمبیا اشتراک کرده بودند. در شروع این برنامه؛ رویا رحمانی، سفیر افغانستان در امریکا؛ در مورد گفتگوهای صلح افغانستان دوحه و تعهد افغانستان به آوردن صلح صحبت کرد. پس از آن گفتگو به گردانندگی دو تن از کارمندان انستیتوت صلح ایالات متحده ادامه یافت. نکات مهم سخنان اشتراک کنندگان گفتگو قرار زیر است.

در مورد ایجاد اجماع سیاسی برای صلح

همبرتو دی لا کالیه: پذیرفتن موجودیت یک منازعه مسلحانه که بین المللی نیست، گام اول می‌باشد. حکومت کلمبیا و فارک هردو  در این مورد توافق نظر داشتند که پذیرفتن دو طرف را برای مذاکره تایید می کرد. علاوه بر این، خواست صلح به یک مساله انتخاباتی تبدیل شده بود و از برنامه‌های رئیس جمهوری بود.

ساندرا رامیرز: امضای توافقنامه شروع پروسه طولانی است. اراده سیاسی دو طرف نیاز است که تطبیق شود. باید اعتماد وجود داشته باشد ،که با پذیرش تفاوت ایجاد می شود. باید پذیرفته شود که مخالفان دیگر دشمن نیستند، مخالف سیاسی هستند.

در مورد برقراری آتش بس

سرجیو  جرمیلیو: در کلمبیا تصمیم گرفته شد که آتش بسی وجود نخواهد داشت. دو طرف در مورد اتفاق‌هایی که در میدان جنگ می‌افتاد حرف نمی‌زدند. وقتی مذاکرات به پختگی رسید و روشن شد که شانس موفقیت وجود دارد، شدت برخوردهای نظامی کاهش یافت. می‌توان گفت که مذاکرات، تحرکات نظامی را هدایت می‌کرد.

در مذاکرات مخفی که چارچوب سیاسی آینده را تعیین کرد، آتش بس و خلع سلاح مرحله بندی شده بود. این امر پروسه صلح را پایدار تر ساخت که آتش‌بس و خلع سلاح در کدام مراحل مطرح خواهند شد. اما این امر برای افغانستان عملی نیست، زیرا سطح خشونت در افغانستان خیلی بالا است و می‌تواند مذاکرات را به ناکامی بکشاند.

ساندرا رامیرز: پس از اعتماد به پروسه و مشاهده اراده سیاسی برای موفقیت پروسه، فارک به کاهش خشونت‌ها موافقت کرد. پس از آن که به این نتیجه رسیدیم که اراده سیاسی برای به سرانجام رساندن پروسه وجود دارد، آتش بس یک جانبه اعلان کردیم.

همبرتو دی لا کالیه: مذاکره و جنگ همزمان جریان داشتند، اما مذاکرات مخفی شش ماهه این فرصت را مساعد ساخت که مورد انتقاد قرار نگیریم که جنگ جریان دارد و ما مذاکره می‌کنیم. باوجود آن هم پس از علنی شدن مذاکرات، مورد انتقاد قرار گرفتیم. اعتماد بین دو طرف و باور به پیشرفت پروسه صلح، در نهایت به کاهش خشونت ها و اعلان آتش بس کمک کرد.

در مورد قربانیان و بی‌عدالتی اجتماعی

سرجیو جرمیلیو: پیام پروسه صلح کلمبیا این است که صلح ممکن است. قربانیان باید به رسمیت شناخته شده، مرتکبین مسئولیت گرفته، حقیقت روشن شود. قربانیان باید در مرکز قرار بگیرند.

همبرتو دی لا کالیه: میکانیزم های برای تامین حقوق بومی ها و اقلیت های قومی در نظر گرفته شد. نابرابری یکی از مسائل جدی بود، برای همین قربانیان در مرکز قرار گرفتند. عدالت اجتماعی یکی از موارد اصلی توافقنامه است، مانند تمرکز بر توسعه مناطقی که از منازعه آسیب دیده بودند.

ساندرا رامیرز: متصل کردن مناطق روستایی و شهری، بازگرداندن زمین به دهقان‌ها و مشارکت سیاسی همه شمول، خشونت‌زدای زبانی گام‌های مهمی بود که برداشته شد به موفقیت پروسه کمک کرد.

در مورد نقش جامعه مدنی

الیخو وارگاز والیسکویز: دو طرف توافق کردند که سازمان ملل و دانشگاه ملی کمبیا نظرات جامعه مدنی را جمع‌آوری کرده به آن ها برسانند. ما با بی‌طرفی نظرات همه را، با احترام به تفاوت‌ها، گردآورده به دو طرف انتقال می‌دادیم و جامعه مدنی را از مذاکرات اطلاع می‌دادیم تا بدانند چه جریان دارد.

در مورد نقش کشورها همسایه و جامعه جهانی

سرجیو جرمیلو: وقتی با یک گروه شورشی درگیر هستید، از همسایه‌ها انتظار دارید کمک کنند که معمولاً نمی کنند و یا هم از شورشی ها حمایت می‌کنند، طوری که ونزویلا می‌کرد. بناءً نیاز دارید رابطه معیوب با همسایه ها را به رابطه سودمند تبدیل کنید. طوری که رئیس جمهور سانتوس در ملاقات با رئیس جمهور چاوز پیشنهاد بازبینی رابطه و جلب حمایت برای صلح را کرد. این مساله برای افغانستان مهم تر از کلمبیا است، زیرا همسایه ها باید با نتیجه صلح کنار بیایند.

داگ نایلندر: اشتراک جامعه بین المللی به پروسه صلح کلمبیا مشروعیت داد و به دو طرف کمک کرد تا به پروسه اعتماد کنند.

برنارد ارونسن: نقش جامعه جهانی و حضور آن‌ها در پروسه صلح و خواست مشترک آن‌ها برای موفقیت پروسه مهم است. همچنین، حضور جامعه جهانی پروسه صلح را تمویل نموده و کمک های مالی پس از پروسه را مهیا می سازد که می تواند شورشیان را ترغیب به به موفقیت رساندن پروسه و برخوردار شدن از کمک ها کند. همچنین، حضور جامعه جهانی برای نظارت از پروسه و تطبیق توافق صلح اهمیت دارد.

در مورد میانجی

داگ نایلندر: مساله اصلی احساس مالکیت پروسه و نتیجه آن است. در کلمبیا، دو طرف میانجی نمی‌خواستند، بلکه تضمین‌کننده می‌خواستند. ماموریت ناروی و کوبا به عنوان تضمیمن کننده و یا تسهیل کننده انعطاف پذیر بود: بی‌طرفی و کمک به پروسه برای رسیدن به توافق پایدار.

از جمله کارهایی که کردیم دعوت از طرف های درگیر پیشین در کشورهای دیگر مانند گواتمالا، فلیپین، السلوادور، ایرلند شمالی و افریقای جنوبی بود که تجارب خود را از مذاکره با دو طرف شریک سازند. همچنین، به حل مشکلات ناشی از رویدادها در میدان جنگ کمک کردیم، برای پروسه کمک مالی و تخنیکی مهیا کردیم و از اسناد مورد توافق دو طرف تا آخرین مرحله نگهداری کردیم.

برنارد ارونسن: نداشتن میانجی پروسه را بسیار کند و  خسته‌کن می‌سازد. در کلمبیا، برای رسیدگی به عدالت انتقالی دو طرف طرحی آماده نکردند، تا این که پیشنهاد تشکیل کمیته های کاری متشکل از حقوقدانان دو طرف توسط ما مطرح شد و آن کمیته طرحی را ترتیب کرد که اساس قرار گرفت و در توافق نهایی گنجانیده شد.

سایر موضوعات

سرجیو جرمیلو: تفاوت های تاریخی و فرهنگی و اقتصادی بین کملبیا و افغانستان وجود دارد، اما در مذاکرات به موانع استراتیژیک مشابه برمی‌خوریم که چگونگی عبور از آن موانع می‌تواند آموزنده باشد.  از مواردی که باید به آن فکر شده و مورد رسیدگی قرار بگیرد، اقتصاد جنگ است. مثلاً اقتصاد مواد مخدر می‌تواند منبع خشونت، پس از توافق صلح، شود. صلح، در دموکراسی، صلح بخشی از بازی قدرت است که می‌تواند پروسه را پیچیده بسازد.

برنارد ارونسن: نمی‌شود آن‌چه در میدان جنگ اتفاق می‌افتد را از میز مذاکره جدا کرد. یکی از دلایل موفقیت پروسه کلمبیا این بود که فارک می‌دانست آینده بهتر از وضعیت موجود نبوده، بدتر نیز خواهد بود. نبود این باور در میان گروه شورشی، رسیدن به صلح را دشوار می‌سازد. در افغانستان، معلوم نیست که طالبان صلح می‌خواهند یا خروج امریکا را. رفتار امریکا نیز کمک نکرده؛ مشروعیت حکومت را زیر سوال برده  و این باور طالبان را که باید با قدرت اصلی مذاکره کند تا از افغانستان خارج شوند، تقویت کرده است.